De krant lezen 1

Edouard Vuillard (1868-1940)

Als het even kan begin ik de dag met een heerlijk uurtje krantlezen. Dat doen heel veel Nederlanders blijkt nu. Toch zijn wij niet het meest fanatiek krantlezende volkje.

Uit een Noors onderzoek blijkt dat de Ieren Europees kampioen krantlezen zijn: zij besteden op een doorsnee dag zo’n 53 minuten aan het lezen van de krant. De Grieken steken daar schril tegen af met circa 16 minuten per dag. Nederland is een middenmoter met de 35 minuten die we gemiddeld genomen dagelijks besteden aan de krant.

Ook het percentage niet-lezers varieert fors in Europa. Zo kijkt vijf procent van de Noren nooit een krant in, terwijl liefst tweederde van de Grieken geen krant leest. Nederland is wederom een middenmoter met zo’n twintig procent niet-krantlezers onder de bevolking. Deze cijfers zijn gepubliceerd door de onderzoekers Eiri Elvestad en Arild Blekesaune.

Of het krantlezen nog voor veel mensen een dagelijkse gewoonte blijft is de vraag. Uit een ander onderzoek van enige tijd geleden bleek namelijk dat jongeren de gratis kranten in de trein vooral lezen om de tijd te doden en niet zo zeer uit nieuws-gierigheid.

Naast honderden schilderijen van mensen met een boek zijn er ook aardig wat kunstwerken gemaakt met als onderwerp de krantlezende mens.

John White Alexander (1856-1915)

August Macke (1887-1914)

Jack Butler Yeats (1871-1957)

Anders Zorn (1860-1920)

Marc Chagall (1887-1985)

Wilhelm Leibl (1844-1900)

Johann Peter Hasenclever (1810-1853)

Ivan Aleksandrovich Grinyuk (1995-1996)

Dominique Frassati (1896-1947)

Scott Moore (1949-...)

Burgerweeshuismeisjes

Nicolaas van der Waay(1855-1936) Kerkgang van Burgerweesmeisjes, ca. 1895

Het burgerweeshuismeisje dat in haar bijbel leest, is samen met de andere wezen op weg naar de kerk. Iedere zondag liepen de jongens en meisjes in een lange stoet van het Burgerweeshuis naar de Westerkerk aan de Prinsengracht of de Nieuwe Kerk op de Dam. Kenmerkend voor deze weeskinderen was hun rood-zwart kostuum.
Nicolaas van der Waay was gefascineerd door de tijdloze uitstraling van de Amsterdamse burgerweesmeisje en heeft hen diverse malen afgebeeld op schilderijen en tekeningen.
Naast bovenstaand schilderij is er nog een groot schilderij van hem bekend waar de wezen naar links lopen en dus de rode kant van hun kostuum juist naar voren komt.

Het oorspronkelijke Burgerweeshuis, uit 1520, nam onder de andere Amsterdamse liefdadigheidsinstellingen een bijzondere plaats in. Het was uitsluitend bestemd voor kinderen van Amsterdamse poorters. Vondelingen en kinderen van arme mensen werden dus niet opgenomen.


De burgerwezen kregen een goede opleiding. De regels waren streng. Zelfs op straat moesten de wezen zich netjes gedragen, mede omdat ze erg herkenbaar waren door hun kleding. Het zwart en het rood zijn waarschijnlijk afkomstig van de kleuren van het wapen van Amsterdam.

Zo rond het begin van de 20e eeuw nam het aantal wezen af. Al gauw werden er ook kinderen opgenomen waarvan de ouders tijdelijk niet voor hun konden zorgen. In 1954 kreeg Aldo van Eyck opdracht een nieuw kindertehuis te bouwen aan het IJsbaanpad. In 1962 werden de gebouwen van het oude Burgerweeshuis aan de gemeente Amsterdam verkocht. Na een ingrijpende verbouwing opende, in 1975, het Amsterdams Historisch Museum er zijn deuren. De eet- en slaapzalen werden bibliotheek of expositieruimte. Het museum draagt tegenwoordig de naam Amsterdam Museum.
De schilderijen van van der Waay zijn daar te zien.


De burgerwezen waren ook een bezienswaardigheid in hun speciale kleding. Dat blijkt uit het flink aantal ansichtkaarten waarop zij zijn afgebeeld.







Van Nicolaas van der Waay heb ik nog een ander schilderijtje gevonden waarop lezende kinderen zijn afgebeeld.


Van der Waay is op latere leeftijd wat losser gaan schilderen. Een mooi voorbeeld daarvan is hieronder afgebeeld. Het onderwerp is ook veel minder ernstig dan de keurige weesmeisjes. Een chique gezelschap dames en heren nuttigen een kopje koffie of thee aan de waterkant met een bedrijvig Amsterdam op de achtergrond.