De gezusters

Willem Bastiaan Tholen(1860-1931) De gezusters

Een blog over lezen in de kunst begint met het mooiste schilderij over dit onderwerp, dat ik ooit heb gezien. Het is een portret van de zussen Dora (links) en Elisabeth (rechts) Arntzenius uit Den Haag, geschilderd door Willem Bastiaan Tholen in 1895.

Hoe is Willem, geboren in Amsterdam, maar opgegroeid in Kampen, in contact gekomen met deze kinderen in Den Haag? Dat blijkt, ruim honderd jaar later, nog te reconstrueren.


De jonge Tholen groeit op in een artistiek gezin. Zijn vader en zijn zus schilderen evenals zijn tante Arondine Arendsen. Het is zijn vader die hem de eerste beginselen van het schilderkunst bijbrengt. Na de lagere school gaat Tholen naar de H.B.S. en ’s avonds krijgt hij les van de stadstekenleraar van Kampen. Op de Rijksacademie in Amsterdam raakt hij bevriend met Willem Witsen, een leeftijdsgenoot die uit een rijk Amsterdams patriciërsgeslacht stamt.

Na de Academie werkt hij enkele maanden in het atelier van de schilder P.J.C. Gabriël in Brussel. Vervolgens vertrekt hij naar Delft om zijn M.O-akte tekenen te halen. Op achtienjarige leeftijd geeft hij tekenlessen in Gouda en twee jaar later in zijn oude woonplaats Kampen. Leraar zijn is echter niet zijn ideaal, hij wil volledig kunstenaar worden.
Door zijn vriendschap met Willem Witsen wordt hij regelmatig uitgenodigd op het buiten van de familie Witsen, de Ewijkshoeve. Daar leert hij zijn zeventien jaar oudere echtgenote, Coba Muller, kennen. Zij trouwen in 1886 en vestigen zich in Den Haag.

Willem Tholen en Coba Muller gaan wonen op de bovenverdieping van een villa tussen Den Haag en Scheveningen. Beneden hen woont het gezin van de griffier van de Tweede Kamer mr. Bram Arntzenius. Deze woont daar met zijn zes kleine kinderen en zijn tweede vrouw, Jacoba Witsen, een zus van de kunstenaar Willem Witsen.
De moeder van de geportretteerde kinderen, Constance Boddaert, is overleden kort na de geboorte van een drieling, toen Dora en Elisabeth respectievelijk één en twee jaar oud waren.

De zes kinderen, Bob, Elisabeth, Dora, Constance, Peronne en Paul, zullen hun moeder niet herinneren.
Aangezien de tweede vrouw van Arntnezius en de vrouw van Willem Tholen vriendinnen waren, trekken deze gezinnen heel vaak met elkaar op. Dat is de reden dat Tholen regelmatig de kinderen Arntnezius heeft geportretteerd. Dora en Elisabeth zijn op het schilderij uit 1895 13 en 14 jaar oud.

Portretten is overigens niet het belangrijkste thema van de schilder Tholen. Hij schilderde voornamelijk landschappen, stads- en dorpgezichten en watergezichten met boten op de rivier en de Zuiderzee.
Op een postzegel uit 1957 staat ook nog een kinderportret van Willem Bastiaan Tholen, maar de gezusters blijft voor mij het allermooist. Het schilderij is in 1964 geschonken door Paul Arntzenius, één van de drieling, aan het Catharina Gasthuis te Gouda.

Hoe het is afgelopen met de zussen Dora en Elisabeth?
Dora trouwt op 26-jarige leeftijd in Den Haag met Adolf Stefanus Rueb en overlijdt in 1956. Zij is 74 jaar geworden.
Elisabeth trouwt pas als zij 39 jaar is met de vijftien jaar oudere Jhr. Gerard Charles Quarles van Ufford. Uit zijn eerste huwelijk heeft Gerard drie dochters. Elisabeth overlijdt in 1936 in Bloemendaal, 54 jaar oud.