Marguerite

Henri Matisse (1869-1954) Marguerite reading, 1906

Marguerite is de dochter van de wereldberoemde Henri Matisse. Marguerite Emilienne is geboren op 31 augustus 1894 in Parijs. Op het schilderij is zij ongeveer 12 jaar. Links nog een portret van Marguerite uit dezelfde periode.
Er zijn ook nog enkele studies van het lezen-schilderij teruggevonden, blijkbaar ook bijzonder genoeg om in een sierlijke lijst in een museum op te hangen.

Tekening voor Marguerite reading

Sketch for Marguerite reading

Haar moeder, Camille Joblaud, was één van de eerste modellen van de 24-jarige Matisse. Van haar maakte Matisse één van zijn eerste bronzen, een medaillon waarbij we Camille en profil zien (foto rechts). Eén van de kunstenaars-vrienden van Matisse, Henri Evenepoel schildert Marguerite als zij anderhalf jaar is, een schattig klein meisje met krulletjes in een bloemetjes- of stippeltjesjurk.

Henri Evenepoel - La petite Matisse, 1896

Het jonge gezin blijft echter niet lang in stand. Camille Joblaud had zich blijkbaar wat anders voorgesteld bij de minnares van een kunstenaar. Na enkele jaren vertrekt zij. Matisse blijft achter met zijn nog zeer jonge dochtertje.
Enkele jaren later ontmoet hij bij een bruiloft van een vriend Amélie Noellie Parayre en trouwt met haar in 1898. Al vanaf het begin van hun relatie maakt Matisse duidelijk welke plaats de kunst in zijn leven inneemt. Hij zegt tegen Amélie dat hij veel van haar houdt, maar nog meer van het schilderen. Amélie accepteert haar positie en neemt ook de opvoeding van Marguerite voor haar rekening. Hoewel zij niet haar biologische moeder is, zal er een hechte band ontstaan tussen Amélie en Marguerite die stand houdt voor de rest van hun leven.
Kort na het huwelijk worden er twee zonen geboren, Jean in 1899 en Pierre in 1900. Het gezin Matisse is echter arm en de kinderen verblijven regelmatig bij de ouders van Matisse omdat Henri en Amélie hen niet kunnen onderhouden. Matisse maakt in 1903, net als van zijn vorige liefde een bronzen medaillon met het portret van Marguerite (zie foto links). Er zullen nog vele portretten volgen.
Marguerite heeft, zo jong als ze is, op dat moment al een ernstige ziekte achter de rug.

Marguerite, een klein ziek meisje net na de drastische ingreep van de huisarts, die haar leven gespaard heeft, 1901

Bijna zes jaar oud krijgt Marguerite kroep, een vorm van difterie, waardoor zij het soms erg benauwd heeft. De dokter moet op een gegeven moment bij een aanval van benauwdheid, ter plekke haar hals opensnijden (tracheotomie) om haar lucht te geven, voordat zij stikt. Dit gebeurt op de keukentafel waarbij Matisse haar moet vasthouden.
Marguerite overleeft deze traumatische ingreep, maar zal de rest van haar leven keelklachten houden en haar litteken verbergen achter hooggesloten kleding zoals in het onderstaande schilderij, maar meestal door het dragen van een zwart fluwelen halsbandje.

Girl with a black cat, 1910

Matisse is, wellicht mede door deze dramatische gebeurtenis, nog meer gesteld gehecht geraakt aan zijn dochter. Zij helpt hem in zijn atelier en staat heel vaak model voor hem, want echte modellen zijn duur. En geld is er weinig in het gezin Matisse.

Marguerite, 13 jaar, met haar vader Henri en stiefmoeder Amélie in het atelier, 1907

Marguerite te paard met haar broertjes en vader (vlnr. Marguerite, Pierre, Henri en Jean)

Op de vele portretten die Matisse geschilderd heeft, is Marguerite direct te herkennen aan het zwarte bandje om haar hals.

Marguerite wearing a hat, 1918

Marguerite wearing a hat (detail)

Portrait of Marguerite, 1909





Marguerite, 1914





Marguerite with a leather hat, 1914

Double portrait of Marguerite, ca. 1919

Er is nog een foto bewaard gebleven van Marguerite als jonge volwassen vrouw op 21-jarige leeftijd.

Marguerite, 1915

Ook nu nog vormen Matisse én Marguerite een inspiratiebron voor kunstenaars.
Als een ode aan hen heeft de kunstenares Hannah Barnes in 2010 het portret van Marguerite ook op doek vastgelegd in een vergelijkbare stijl als Matisse.

Hannah Barnes - Marguerite de Matisse, 2010

Aan het model staan voor haar vader komt een einde als Marguerite in het begin van de eerste wereldoorlog haar man Georges Duthuit ontmoet die opgeroepen is voor het leger. Georges studeert voor architect maar na de oorlog richt hij zich vooral op de kunstgeschiedenis en wordt kuntcriticus. Hij heeft eerst een galerie en wordt later curator bij het Louvre. In eerste instantie bespreekt Georges de werken van Matisse in de media, maar Matisse verbiedt nog over hem te schrijven na een buitenechtelijke affaire van Georges, die zich afspeelt in Londen, waar hij voor zijn galerie is.
Het contact met dochter en schoonzoon staat daarna op een laag pitje.
Ook het huwelijk van Matisse met Amélie staat onder druk. En na een huwelijk van meer dan veertig jaar volgt, na een ruzie over een model van Matisse, de scheiding in 1939. Een jaar later, bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vertrekt Matisse uit Parijs naar Zuid-Frankrijk.
Niet politiek betrokken werkt hij in de oorlog gewoon door en heeft hij nog verscheidene exposities.
Hij weet niet dat in diezelfde periode zijn ex-vrouw en dochter Marguerite in het verzet zijn gegaan. In het laatste jaar van de oorlog worden zij gevangen genomen. Amélie komt na zes maanden vrij maar Marguerite wordt gemarteld door de Gestapo en daarna op transport gezet naar het concentratiekamp Ravensbrück. De trein waarin zij vervoerd wordt, wordt echter beschoten door vliegtuigen en Marguerite slaagt er in te ontsnappen en houdt zich schuil in de bossen.
Pas als de oorlog voorbij is hoort Matisse van het gevaar waarin zijn dochter en ex-vrouw verkeerd hebben. De relatie met Marguerite wordt daarna weer hechter.
Matisse overlijdt in 1954 aan een hartaanval. Marguerite neemt het beheer van zijn nalatenschap op zich en zal werken tot aan het eind van haar leven aan het in kaart brengen van de duizenden werken van haar vader.


Marguerite en haar jongere broer Pierre op oudere leeftijd bij een tentoonstelling over Matisse

Marguerite overlijdt in april 1982 in Parijs, 87 jaar oud, en wordt bij haar man Georges Duthuit, overleden in 1973, in Nice begraven. Het einde van een lang, maar lang niet altijd makkelijk leven.


De grafsteen van Marguerite Matisse en haar man Georges Duthuit op de begraafplaats bij het Chateau in Nice