Burgerweeshuismeisjes

Nicolaas van der Waay(1855-1936) Kerkgang van Burgerweesmeisjes, ca. 1895

Het burgerweeshuismeisje dat in haar bijbel leest, is samen met de andere wezen op weg naar de kerk. Iedere zondag liepen de jongens en meisjes in een lange stoet van het Burgerweeshuis naar de Westerkerk aan de Prinsengracht of de Nieuwe Kerk op de Dam. Kenmerkend voor deze weeskinderen was hun rood-zwart kostuum.
Nicolaas van der Waay was gefascineerd door de tijdloze uitstraling van de Amsterdamse burgerweesmeisje en heeft hen diverse malen afgebeeld op schilderijen en tekeningen.
Naast bovenstaand schilderij is er nog een groot schilderij van hem bekend waar de wezen naar links lopen en dus de rode kant van hun kostuum juist naar voren komt.

Het oorspronkelijke Burgerweeshuis, uit 1520, nam onder de andere Amsterdamse liefdadigheidsinstellingen een bijzondere plaats in. Het was uitsluitend bestemd voor kinderen van Amsterdamse poorters. Vondelingen en kinderen van arme mensen werden dus niet opgenomen.


De burgerwezen kregen een goede opleiding. De regels waren streng. Zelfs op straat moesten de wezen zich netjes gedragen, mede omdat ze erg herkenbaar waren door hun kleding. Het zwart en het rood zijn waarschijnlijk afkomstig van de kleuren van het wapen van Amsterdam.

Zo rond het begin van de 20e eeuw nam het aantal wezen af. Al gauw werden er ook kinderen opgenomen waarvan de ouders tijdelijk niet voor hun konden zorgen. In 1954 kreeg Aldo van Eyck opdracht een nieuw kindertehuis te bouwen aan het IJsbaanpad. In 1962 werden de gebouwen van het oude Burgerweeshuis aan de gemeente Amsterdam verkocht. Na een ingrijpende verbouwing opende, in 1975, het Amsterdams Historisch Museum er zijn deuren. De eet- en slaapzalen werden bibliotheek of expositieruimte. Het museum draagt tegenwoordig de naam Amsterdam Museum.
De schilderijen van van der Waay zijn daar te zien.


De burgerwezen waren ook een bezienswaardigheid in hun speciale kleding. Dat blijkt uit het flink aantal ansichtkaarten waarop zij zijn afgebeeld.







Van Nicolaas van der Waay heb ik nog een ander schilderijtje gevonden waarop lezende kinderen zijn afgebeeld.


Van der Waay is op latere leeftijd wat losser gaan schilderen. Een mooi voorbeeld daarvan is hieronder afgebeeld. Het onderwerp is ook veel minder ernstig dan de keurige weesmeisjes. Een chique gezelschap dames en heren nuttigen een kopje koffie of thee aan de waterkant met een bedrijvig Amsterdam op de achtergrond.